معمول است که برای بدست آوردن توزیع اندازه دانه های شن و ماسه و هر نوع خاک دیگر از آزمایش الک استفاده شود.روند این کار در ASTM C 136 توضیح داده شده است.برای این کار از دسته ای از الک ها که سوراخ های کف آن ها دارای اندازه دقیق و مشخص است و این شبکه بندی کف الک به کمک سیم صورت گرفته است استفاده می شود. به این ترتیب که مجموعه الک ها را بر روی هم قرار می دهند ، اکل با سوراخ های بزرگتر در بالا و الک های ریزتر را در پایین قرار می دهند پس از آن خاک خشک که تمام کلوخه های آن شکسته شده و تنها دانه های خاک در آن حضور دارد را بر روی الک بالایی می ریزند و الک را برای مدت معلومی (استاندارد) تکان می دهند تا دانه های خاک از آن عبور کند واضح است که دانه های با اندازه کوچکتر از سوراخ های الک عبور می کنند و دانه های بزرگتر بر روی سیم های الک باقی می مانند.این روش برای دانه های درشت تر خاک منطقی است ولی برای دانه های کوچکتر از یک حدی مناسب نیست زیرا دانه های بسیار ریز خاک به یکدیگر می چسبند و در نتیجه روش الک دیگر جواب های مناسبی نخواهد داشت.اگر میزان دانه های ریز خاک زیاد باشد ممکن است مجبور شویم اول از روی خاک و دانه های خشن آن آب عبور دهیم و پس از شسته شدن ذرات بزرگتر و از بین رفتن کلوخه ها،شروع به الک کردن کنیم.
شرح آزمایش :
ابتدا مقداری خاک را خشک کرده و به اندازه 200 گرم وزن می کنیم .خاک وزن شده را در اولین الک دستگاه لرزان ریخته و تایمر دستگاه را روی 15 دقیقه تنظیم می کنیم و سپس دکمه start را زده و دستگاه شروع به لرزش و غربال کردن خاک موجود در الک لرزان می نماید و بعد از اتمام تایم ، دستگاه به طور اتومات خاموش می شود.سپس طبق فرمول زیر در صد باقی مانده روی الک را محاسبه می کنیم.
100*(کل وزن ریخته شده بر روی دستگاه / وزن مانده بر روی یک الک)=درصد باقی مانده روی الک
قابل ذکر است انتخاب شماره مش الک ها با توجه به اندازه ذرات و نوع کار می تواند متفاوت باشد در ادامه تعریف مش و جدول تبدیل اندازه مش به اندازه ذرات جهت آشنایی و سهولت انجام این آزمایش اشاره ای مختصر گردیده است.
مش(اندازه ذرات)
مش در علم خاک شناسی به دانه بندی خاک مورد نظر برای الک کردن آن اشاره دارد . بدین معنی که اندازه ذرات خاک مورد نظر برای گذر از الک یا سرن مورد نظر مش نامیده می شود و یک توده خاک یا پودر ترکیبی از دانه بندی های متفاوت است که شامل توزیعی از اندازه های متفاوت است.
بعنوان مثال یک کیلوگرم از یک پودر می تواند 60 درصد زیر 10 میکرون باشد و مابقی آن بالای 10 میکرون باشد.
جدول تبدیل اندازه مش به اندازه ذرات
مش |
اینچ |
میکرون |
میلیمتر |
مش |
اینچ |
میکرون |
میلیمتر |
3 |
0.2650 |
6730 |
6.730 |
40 |
0.0165 |
400 |
0.400 |
4 |
0.1870 |
4760 |
4.760 |
45 |
0.0138 |
354 |
0.354 |
5 |
0.1570 |
4000 |
4.000 |
50 |
0.0117 |
297 |
0.297 |
6 |
0.1320 |
3360 |
3.360 |
60 |
0.0098 |
250 |
0.250 |
7 |
0.1110 |
2830 |
2.830 |
70 |
0.0083 |
210 |
0.210 |
8 |
0.0937 |
2380 |
2.380 |
80 |
0.0070 |
177 |
0.177 |
10 |
0.0787 |
2000 |
2.000 |
100 |
0.0059 |
149 |
0.149 |
12 |
0.0661 |
1680 |
1.680 |
120 |
0.0049 |
125 |
0.125 |
14 |
0.0555 |
1410 |
1.410 |
140 |
0.0041 |
105 |
0.105 |
16 |
0.0469 |
1190 |
1.190 |
170 |
0.0035 |
88 |
0.088 |
18 |
0.0394 |
1000 |
1.000 |
200 |
0.0029 |
74 |
0.074 |
20 |
0.0331 |
841 |
0.841 |
230 |
0.0024 |
63 |
0.063 |
25 |
0.0280 |
707 |
0.707 |
270 |
0.0021 |
53 |
0.053 |
30 |
0.0232 |
595 |
0.595 |
325 |
0.0017 |
44 |
0.044 |
35 |
0.0197 |
500 |
0.500 |
400 |
0.0015 |
37 |
0.037 |